χριστιανός

I

Όνομα βασιλιάδων της Δανίας.

1. X. A’ (1425 – 1481). Γιος του δούκα του Ολδεμβούργου. Μετά τον θάνατο του Χριστόφορου Γ’ έγινε βασιλιάς της Δανίας και το 1450 της Νορβηγίας. Η Σουηδία αντίθετα, αν και υπαγόταν επίσης στο στέμμα της Δανίας, δεν δέχτηκε ως βασιλιά της τον X. και ανακήρυξε βασιλιά της τον Κάρολο H’. Μετά τον θάνατο όμως του Καρόλου, ο X. κατόρθωσε να γίνει και βασιλιάς της Σουηδίας. Παράλληλα, το 1460, εξελέγη δούκας του Σλέσβιγκ και κόμης του Χολστάιν, ενώνοντας έτσι τα δύο αυτά μικρά κράτη σε ένα.

2. X. B’ (1481 – 1559). Βασιλιάς της Δανίας, της Νορβηγίας και της Σουηδίας, εγγονός του προηγουμένου και γιος του βασιλιά Χανς. Διαδέχτηκε τον πατέρα του το 1513 και ύστερα από πολύχρονους πολέμους αναγνωρίστηκε και βασιλιάς της Σουηδίας, με την υποχρέωση να διορίζει στη διοίκηση της Σουηδίας αποκλειστικά Σουηδούς. Παρά τις υποσχέσεις του όμως, ο X. όχι μόνο αθέτησε τον λόγο του αλλά και διέταξε την εκτέλεση 82 Σουηδών ευγενών. Το λουτρό αυτό του αίματος στη Στοκχόλμη κατέφερε καίριο πλήγμα στην Ένωση Δανίας - Σουηδίας και ευνόησε την επανάσταση του Γουστάβου Βάζα. Ο X. αναγκάστηκε τότε να εγκαταλείψει τη Σουηδία (1523) και κατέφυγε στις Κάτω Χώρες. Το 1532 επιχείρησε να ανακαταλάβει τον θρόνο του, αλλά στις πολεμικές επιχειρήσεις αιχμαλωτίστηκε και πέθανε έγκλειστος στον πύργο Κάλουντμποργκ της Ζηλανδίας.

3. X. Γ’ (1503 – 1559). Βασιλιάς της Δανίας και της Νορβηγίας, γιος του Φρειδερίκου A’. Αναγορεύτηκε βασιλιάς με τη βοήθεια της αριστοκρατίας και του στρατού του Χολστάιν. Ο X. ευνόησε τη θρησκευτική μεταρρύθμιση, κρατικοποίησε μεγάλο μέρος της εκκλησιαστικής περιουσίας και κατεδίωξε τον καθολικισμό.

4. X. Δ’ (1577 – 1648). Eγγονός του προηγουμένου, βασιλιάς της Δανίας και της Νορβηγίας. Έγινε βασιλιάς μόλις ενηλικιώθηκε. Στη διάρκεια της βασιλείας του ήρθε σε σύγκρουση δύο φορές με τη Σουηδία, αποκομίζοντας μερικά πλεονεκτήματα. Πήρε επίσης μέρος στον Τριακονταετή πόλεμο εναντίον του αυτοκράτορα Καρόλου E’, αλλά νικήθηκε και αναγκάστηκε να υπογράψει τη συνθήκη της Λυβέκης (1629). Eν τω μεταξύ, οι απαιτήσεις που πρόβαλε η Δανία στον πορθμό του Σουντ, οδήγησαν στην έναρξη εχθροπραξιών ανάμεσα στη Σουηδία, που είχε τη βοήθεια της Ολλανδίας και της Δανίας, οι οποίες έληξαν με τη συνθήκη του Μπρέμσεμπρο (1645). Η συνθήκη αυτή σήμαινε το τέλος της ηγεμονίας της Δανίας στον Βορρά.

5. X. Ε’ (1646 – 1699). Eγγονός του προηγουμένου, ο πρώτος κληρονομικός βασιλιάς της Δανίας. Το 1670 διαδέχτηκε τον πατέρα του Φρειδερίκο Γ’. Στα χρόνια της βασιλείας του άρχισε η οικονομική και πολιτική παρακμή της Δανίας. Κήρυξε πόλεμο εναντίον της Σουηδίας, και αρχικά είχε ορισμένες επιτυχίες, αλλά η επέμβαση των Γάλλων τον ανάγκασε να υπογράψει τη δυσμενή για τη Δανία συνθήκη του Φοντενεμπλό.

6. X. ΣΤ’ (1699 – 1746). Γιος του Φρειδερίκου Δ’. Αναδιοργάνωσε το πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης. Η βασιλεία του υπήρξε ειρηνική αλλά η χώρα του γνώρισε στις μέρες του μεγάλη οικονομική κρίση.

7. X. Z’ (1749 – 1808). Βασιλιάς της Δανίας και της Νορβηγίας, γιος και διάδοχος του Φρειδερίκου E’. Παρασύρθηκε σε νεαρή ηλικία από ευτελείς αυλικούς και στράφηκε στην ασωτεία. Μετά την άνοδό του στον θρόνο έπεσε στην απόλυτη κυριαρχία και επιβολή ενός τυχοδιώκτη γιατρού, του Στρουένζεε, ο οποίος κατόρθωσε να διοριστεί πρωθυπουργός και να εκδίδει διατάγματα χωρίς την υπογραφή του βασιλιά. Το 1722, οι εχθροί του Στρουένζεε, κατόρθωσαν να τον ανατρέψουν να πείσουν τον βασιλιά να υπογράψει τη θανατική καταδίκη του και να τον εκτελέσουν την ίδια μέρα. Ο X. χώρισε τη σύζυγό του βασίλισσα Καρολίνα, ερωμένη του Στρουένζεε, και την έδιωξε από το βασίλειό του. Γενικά όμως ο X., που η διανοητική του κατάσταση δεν φαίνεται να ήταν ισορροπημένη, βασίλευε μάλλον τυπικά.

8. X. H’ (1786 – 1848). Βασιλιάς της Δανίας και της Νορβηγίας. Το 1813, ο X. στάλθηκε ως αντιβασιλιάς της Νορβηγίας με σκοπό να αποτρέψει τους Νορβηγούς να ενωθούν με τη Δανία. Τελικά η Δανία, που ήταν σύμμαχος του Ναπολέοντα, υποχρεώθηκε με τη συνθήκη του Κιέλου από την Αγγλία, Ρωσία, Πρωσία και Αυστρία να εκχωρήσει τη Νορβηγία στη Σουηδία. Οι Νορβηγοί όμως αντέδρασαν και ανεκήρυξαν τη Νορβηγία ανεξάρτητη, με βασιλιά τον X. Η Σουηδία δεν δέχτηκε το τετελεσμένο γεγονός και τα σουηδικά στρατεύματα εισέβαλαν στο νορβηγικό έδαφος και κατόρθωσαν, σε 15 ημέρες, να νικήσουν τους Νορβηγούς και να αναγκάσουν τον X. να παραιτηθεί από τον θρόνο του. Το 1839, μετά τον θάνατο του εξαδέλφου του Φρειδερίκου, ανακηρύχθηκε εκ νέου βασιλιάς της Δανίας.

9. X. Θ’ (1818 – 1906). Βασιλιάς της Δανίας, γιος του Γουλιέλμου δούκα του Σλέσβιχ - Χολστάιν Γλίξμπουργκ. Ως αξιωματικός του δανικού στρατού, πήρε μέρος στις συγκρούσεις που επακολούθησαν την επανάσταση του 1848. Ως βασιλιάς αντιμετώπισε σοβαρά πολιτικά προβλήματα, γιατί πατριωτικοί λόγοι τον ανάγκασαν να ακολουθήσει πολιτική που οδήγησε σε ρήξη με την Πρωσία και την Αυστρία. Η ρήξη αυτή είχε ως συνέπεια την απόσπαση των δουκάτων του Σλέσβιχ και του Χολστάιν από τη δανική κυριαρχία. Μετά την ήττα, η βασιλεία του X. συνδέεται με την όξυνση των αντιθέσεων ανάμεσα στα συντηρητικά και φιλελεύθερα κόμματα της χώρας του. Ο βασιλιάς, υπέρμαχος των συντηρητικών, κατόρθωσε με πολλή επιτηδειότητα να αποκλείσει για πολλά χρόνια την άνοδο στην εξουσία των φιλελευθέρων. Το 1901 όμως, η πλειοψηφία των φιλελευθέρων στις εκλογές ήταν τόσο συντριπτική ώστε αναγκάστηκε να υποχωρήσει στη λαϊκή ετυμηγορία και να αναθέσει τη διακυβέρνηση της χώρας στους φιλελεύθερους.

10. X. I’ (1870 – 1947). Eγγονός του προηγουμένου. Διαδέχτηκε τον πατέρα του Φρειδερίκο H’ το 1912. Στη διάρκεια του A’ Παγκοσμίου πολέμου τήρησε αυστηρή ουδετερότητα. Το σημαντικότερο γεγονός της βασιλείας του υπήρξε η συνθήκη των Βερσαλλιών, με την οποία αποδόθηκε μέρος του δουκάτου του Χολστάιν στη Δανία. Στη διάρκεια του B’ Παγκοσμίου πολέμου, όταν η Δανία κυριεύτηκε από τους Γερμανούς, ο X. ζήτησε άσυλο στην Αγγλία, από όπου και συνέχισε, συμβολικά μάλλον, τον αγώνα.

Ο Χριστιανός Θ’, προσωπογραφία του Γιένσεν (Μουσείο Χίλεροντ του Φρέντερικσμποργκ, Δανία).

Χριστιανός I’, προσωπογραφία τον Βέντελ. (Μουσείο Χίλεροντ του Φρέντερικσμποργκ, Δανία).

Ο Χριστιανός Β’, προσωπογραφία του Γκοσάερτ. (Μουσείο Χίλεροντ του Φρέντερικσμποργκ, Δανία).

II

Άγιος της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αποκεφαλίστηκε στη Ρώμη επί Aντωνίνου (138 – 160) σε νηπιακή ηλικία, μαζί με τον συνομήλικό του Κυριακό και πλήθος άλλων της ίδιας ηλικίας. Το γεγονός αναφέρεται στα συναξάρια, τα οποία αιτιολογούν τον φόνο τόσων νηπίων, με την αναφορά ότι «ψέλλιζαν το όνομα του Κυρίου». Η μνήμη του τιμάται στις 24 Μαΐου.

* * *

ο, θηλ. χριστιανή, ΝΜΑ, και ως επίθ. χριστιανός, -ή, -όν, ΜΑ

ως ουσ. ο πιστός που ασπάζεται τον χριστιανισμό, που πιστεύει στη θρησκεία τού Ιησού Χριστού (α. «χριστιανός ορθόδοξος» β. «χριστιανός ρωμαιοκαθολικός» γ. «χριστιανός διαμαρτυρόμενος»)

νεοελλ.

1. μτφ. α) επιεικής, πράος, φιλάνθρωπος («είναι χριστιανός, πάντα κοντά στους φτωχούς και τους αρρώστους»)

β) (συχνά σε φράσεις που δηλώνουν δυσφορία) άνθρωπος (α. «άφησέ με χριστιανέ μου να κάνω τη δουλειά μου» β. «τί θέλει ο χριστιανός και σέ ενοχλεί;»)

2. φρ. «αν είσαι χριστιανός» — αν πιστεύεις στον Χριστό, για όνομα τού Θεού

νεοελλ.-μσν.

φρ. «χριστιανοί τού αγίου Θωμά»

εκκλ. οι θωμαϊστές

μσν.-αρχ.

ως επίθ. αυτός που αρμόζει στον πιστό τού Χριστού και τής διδασκαλίας του, χριστιανικός.

επίρρ...

χριστιανῶς ΜΑ

εκκλ. όπως αρμόζει σε χριστιανό, χριστιανικά.

[ΕΤΥΜΟΛ. < Χριστός (< χριστός) + κατάλ. -ιανός (βλ. λ. -ανός].